TerminAI, adimen artifizialaren bidez osasun datuen kudeaketa optimizatzeko proiektu berritzailea

Gaur egun, datu genetikoen kudeaketak, erabilerak eta partekatzeak erronka ugari dituzte, besteak beste, estandar kliniko bateraturik ez dagoelako. Problematika horrek mugatu egiten du diagnostikorako, ikerketa biomedikorako eta osasun-azpiegitura aurreratuetan integratzeko duen ahalmena. Osasun Datuen Europako Esparrua (EHDS) eta AI Act bezalako ekimenek panorama hori eraldatu nahi dute, datuen erabilera segurua, elkarreragingarria eta etikoa sustatuz.

Testuinguru horretan, datu genetikoen kudeaketa hobetzeko beharra sortzen da, adimen artifizialaren bidez datu genetikoak terminologia kliniko estandarretara mapatzea bezalako ekimenen bidez, diagnostiko zehatzetan eta tratamendu pertsonalizatuetan aplikatzeko aukera indartuz.

Eta hor sortu da TerminAI, Industria eta Turismo Ministerioaren “2024ko Enpresa Talde Berritzaileentzako Laguntza” programak finantzatutako proiektua, Adimen Artifizialaren bidez informazio klinikoaren kodifikazioan doitasuna eta efizientzia hobetzea helburu duena. Proiektuak hizkuntza naturalaren prozesamendua eta ikaskuntza automatikoa erabiltzen ditu datu klinikoak aztertzeko, SNOMED CT edo beste terminologia estandar batzuen terminoetara mapatzen diren patroiak eta kontzeptuak identifikatuz.

TerminAIren baitan, Vicomtech-ek hiru ildo estrategikori zuzendutako teknologia eta jarduerak garatzen ditu.

Lehenik, IA bidez lagundutako kodeketa klinikoan: Vicomtech hizkuntzaren prozesamendu naturaleko (NLP) eta ikasketa automatikoko algoritmoetan egiten du ikerketa, eskala handiko hizkuntza-ereduak (LLM) barne, aldagaien mapaketa sintaktiko eta semantikoa terminologia estandaretara egokitzeko. Helburua da datuen estandarkuntza, harmonizazioa eta interoperabilitatea bultzatzea. Horrela, kodeketa klinikoko prozesuetan adituei laguntza eskaintzen zaie, datuen kalitatea eta koherentzia hobetuz, eta FAIR printzipioekin bat eginez, erabilera sekundarioa, ikerketa klinikoa, erabaki medikoen hartzea eta osasun-baliabideen kudeaketa eraginkorra errazteko.

Bigarrenik, biztanleri mailan ordezkagarriak diren datu artifizialak sortzeko teknologia berriak aztertzen ditu Vicomtech-ek, datuen erabilgarritasuna kaltetu gabe pertsonen pribatutasuna babesteko helburuarekin. Ikerketa-ildo honek aplikazio potentzialak ditu, esaterako, ezaugarri genetiko zehatzak dituzten kohorteak sortu edo orekatzean, aldaerak detektatzeko eta interpretatzeko algoritmo sendoagoak edo orokorragoak balidatu eta garatzean —FASTQ, BAM edo VCF bezalako fitxategi sintetikoak sortuz—, edo datu genetikoen partekatze segurua ingurune kolaboratiboetan.

Azkenik, Vicomtech-ek araudi-betetzean eta Europako azpiegiturekin integrazioan lan egiten du: garatzen ari diren soluzioek osasun-datuen espazioetan (EHDS, AI Act edo MDR) araudiak betetzen lagun dezaketen aztertzen du, eta TerminAIren soluzioak Europako azpiegitura-ekimenekin lerrokatzeko moduak identifikatzen ditu, hala nola BBMRI-ERIC, EUCAIM edo EHDS2ren definizio-fasean dauden osagaiekin. Horrela, osasun-datuen segurtasuna, bateragarritasuna eta berrerabilpena bermatzen duten legezko eta tekniko baldintzak betetzen direla ziurtatzen da ingurune paneuroparretan.

Zentroan garatutako teknologiak ekimen horiekin konektatzean, datuen bigarren mailako erabilera errazten da, nazioarteko lankidetza sustatzen da eta ikerketa biomedikoaren aurrerapena bultzatuko duten soluzio mediko berritzaileak garatzen laguntzen da.